Kulnun í starfi (Burn out)

Hugtakið kulnun í starfi hefur almennt ekki verið mikið notað í íslensku tali undanfarin ár en þó er farið að aukast að rætt sé um það að einhver sé útbrunnin í starfi.

Margir kannast við að vinna á vinnustöðum þar sem vinnuálag er mikið og mannaforráð af skornum skammti. Hér er hægt að nefna sem dæmi, heilbrigðisstéttir, starfsmenn félagsþjónustu og kennara en þessar stéttir eru skv. rannsóknum í meiri hættu en aðrar stéttir til að upplifa kulnun í starfi á sínum starfsferli.

Vinnuveitendur bera ábyrgð á því að stjórna vinnuálagi á sitt starfsfólk og oft getur það verið hægara sagt en gert. Það er þó sérstaklega vandasamt á tímum efnahagsþrenginga þar sem vinnuálag eykst vegna samdráttar. Hins vegar er það misjafnt á milli vinnustaða hvernig að því er staðið að fylgjast með að álag á starfsfólk sé innan „eðlilegra marka“ og hvort eða hvernig brugðist er við því.

Einkennum kulnunar í starfi getur svipað til einkenna þunglyndis. Í pistli sem birtist á mbl.is þann 19.febrúar 2015 útskýrir Brynja Bragadóttir doktor í vinnusálfræði muninn á þunglyndi og kulnun.

„Þunglyndi er sjúkdómur sem snertir öll svið daglegs lífs. Kulnun er ekki sjúkdómur, heldur samsafn einkenna sem fyrst og fremst snerta vinnusviðið. Afleiðingar kulnununar geta hins vegar verið þunglyndi og/eða líkamlegir sjúkdómar. Kulnun er líka annars konar ástand en streita. Til að mynda eru einkenni streitu oftast líkamleg en einkennni kulnunar tilfinningaleg. Langvarandi streita getur þó leitt til kulnunar.“

Skv. vinnusálfræðingnum og prófessornum, Wilmar Schaufeli, við Háskólann í Utrecht í Hollandi, eru þó líka einstaklingsbundnir þættir sem geta haft áhrif á kulnun og þarf að taka þá með í reikninginn samhliða vinnutengdum þáttum. Þetta geta þá verið þættir eins og fullkomunarárátta einstaklingsins og þær miklu væntingar sem hann gerir til sjálfs síns en líka óhófslegt vinnuálag til langs tíma litið. Inn í þetta fléttast svo nálgun yfirmanns, hvatning ofl.

En hvað þýðir það að vera útbrunnin í starfi og hvað er hægt að gera í því? Eins og fram kom hér að ofan þá getur einkennum kulnunar í starfi svipað til einkenna þunglyndis og ætti hver stjórnandi að fylgjast með líðan sinna starfsmanna. Það verður að bregðast við og aðstoða viðkomandi starfsmann fyrst og fremst með skilningi á aðstæðum hans og úrræðum til að vinna bug á þessum vanda. Stjórnendur í ofangreindum stéttum ættu sérstaklega að huga að sínum starfsmönnum og skima fyrir kulnun í starfi með þar til gerðum listum. Að auki er mikilvægt fyrir stjórnendur að huga að þremur þáttum innan vinnustaðarins en þeir eru:

• umhyggja til starfsmanna

• jafnvægi á milli hæfni starfsmanns og kröfu vinnustaðarins

• að gæta fjölbreytileika í starfi t.d. með endurmenntun/starfsmenntun

Þeir sem glíma við kulnun í starfi þurfa aðstoð sem m.a. felst í að læra slökunartækni og önnur bjargráð auk viðtala við sérfræðinga á þessu sviði. Að auki þarf vinnustaðurinn að fara í naflaskoðun og bæta þær aðstæður sem geta leitt til kulnunar í starfi. Helgun í starfi er hinn hliðin á sama peningnum og „win- win“ staða fyrir alla aðila er að sú hlið snúi upp.