Fęrsluflokkur: Bloggar

Kulnun ķ starfi (Burn out)

Hugtakiš kulnun ķ starfi hefur almennt ekki veriš mikiš notaš ķ ķslensku tali undanfarin įr en žó er fariš aš aukast aš rętt sé um žaš aš einhver sé śtbrunnin ķ starfi.

Margir kannast viš aš vinna į vinnustöšum žar sem vinnuįlag er mikiš og mannaforrįš af skornum skammti. Hér er hęgt aš nefna sem dęmi, heilbrigšisstéttir, starfsmenn félagsžjónustu og kennara en žessar stéttir eru skv. rannsóknum ķ meiri hęttu en ašrar stéttir til aš upplifa kulnun ķ starfi į sķnum starfsferli.

Vinnuveitendur bera įbyrgš į žvķ aš stjórna vinnuįlagi į sitt starfsfólk og oft getur žaš veriš hęgara sagt en gert. Žaš er žó sérstaklega vandasamt į tķmum efnahagsžrenginga žar sem vinnuįlag eykst vegna samdrįttar. Hins vegar er žaš misjafnt į milli vinnustaša hvernig aš žvķ er stašiš aš fylgjast meš aš įlag į starfsfólk sé innan „ešlilegra marka“ og hvort eša hvernig brugšist er viš žvķ.

Einkennum kulnunar ķ starfi getur svipaš til einkenna žunglyndis. Ķ pistli sem birtist į mbl.is žann 19.febrśar 2015 śtskżrir Brynja Bragadóttir doktor ķ vinnusįlfręši muninn į žunglyndi og kulnun.

„Žunglyndi er sjśkdómur sem snertir öll sviš daglegs lķfs. Kulnun er ekki sjśkdómur, heldur samsafn einkenna sem fyrst og fremst snerta vinnusvišiš. Afleišingar kulnununar geta hins vegar veriš žunglyndi og/eša lķkamlegir sjśkdómar. Kulnun er lķka annars konar įstand en streita. Til aš mynda eru einkenni streitu oftast lķkamleg en einkennni kulnunar tilfinningaleg. Langvarandi streita getur žó leitt til kulnunar.“

Skv. vinnusįlfręšingnum og prófessornum, Wilmar Schaufeli, viš Hįskólann ķ Utrecht ķ Hollandi, eru žó lķka einstaklingsbundnir žęttir sem geta haft įhrif į kulnun og žarf aš taka žį meš ķ reikninginn samhliša vinnutengdum žįttum. Žetta geta žį veriš žęttir eins og fullkomunarįrįtta einstaklingsins og žęr miklu vęntingar sem hann gerir til sjįlfs sķns en lķka óhófslegt vinnuįlag til langs tķma litiš. Inn ķ žetta fléttast svo nįlgun yfirmanns, hvatning ofl.

En hvaš žżšir žaš aš vera śtbrunnin ķ starfi og hvaš er hęgt aš gera ķ žvķ? Eins og fram kom hér aš ofan žį getur einkennum kulnunar ķ starfi svipaš til einkenna žunglyndis og ętti hver stjórnandi aš fylgjast meš lķšan sinna starfsmanna. Žaš veršur aš bregšast viš og ašstoša viškomandi starfsmann fyrst og fremst meš skilningi į ašstęšum hans og śrręšum til aš vinna bug į žessum vanda. Stjórnendur ķ ofangreindum stéttum ęttu sérstaklega aš huga aš sķnum starfsmönnum og skima fyrir kulnun ķ starfi meš žar til geršum listum. Aš auki er mikilvęgt fyrir stjórnendur aš huga aš žremur žįttum innan vinnustašarins en žeir eru:

• umhyggja til starfsmanna

• jafnvęgi į milli hęfni starfsmanns og kröfu vinnustašarins

• aš gęta fjölbreytileika ķ starfi t.d. meš endurmenntun/starfsmenntun

5-ways-avoid-burnout/www.entrepreneurs.com Žeir sem glķma viš kulnun ķ starfi žurfa ašstoš sem m.a. felst ķ aš lęra slökunartękni og önnur bjargrįš auk vištala viš sérfręšinga į žessu sviši. Aš auki žarf vinnustašurinn aš fara ķ naflaskošun og bęta žęr ašstęšur sem geta leitt til kulnunar ķ starfi. Helgun ķ starfi er hinn hlišin į sama peningnum og „win- win“ staša fyrir alla ašila er aš sś hliš snśi upp.


Opin tjįskipti

Vellķšan er mikilvęg ķ öllum samfélögum og hefur sennilega enn mikilvęgari sess ķ litlum samfélögum žar sem samskiptin eru nįin og oft svo snśin. Fólk er stundum ķ mörgum hlutverkum og hefur mismunandi hagsmuna aš gęta hverju sinni. Ašrir žurfa aš vera mešvitašir um ķ hvaša hlutverki fólk er hverju sinni og virša rétt fólksins til einkalķfs žess į milli.

Upplifanir fólks į veruleikanum, atburšarrįsum og oršum nįungans geta veriš misjafnar. Upplifun hvers og eins getur veriš sprottin śt frį hugsunum okkar,žroska og einnig lķšan hverju sinni. Viš getum upplifaš sama eša svipašan atburš meš misjöfnum hętti eftir žvķ hvernig viš erum stemmd žegar hann į sér staš. Aušvitaš skiptir lķka mįli meš hvaša hętti ašrir tjį oršin sķn okkar garš. Žaš er ekkert svart og hvķtt ķ žessu frekar en öšru. Opin tjį skipti eru mikilvęgt afl ķ öllum samskiptum manna į milli. Žau eru samskipti sem eiga sér staš į milli tveggja ašila žar sem talaš er opiš um mįlefniš hvort sem žaš er meš jįkvęšum eša neikvęšum hętti. Žessi tjįskiptahįttur er enn mikilvęgari žegar fólk er ósammįla um hlutina. Žaš veršur nefnilega aš vera hęgt aš vera ósammįla įn žess aš vera įsakandi ķ garš hins. Ķ versta falli mį alltaf vera sammįla um aš vera ósammįla. Sama mį segja um reiši en hana žarf lķka aš kunna aš tjį įn įsakana. Mikilvęgt er aš kunna aš stjórna reišinni og fį śtrįs fyrir hana į heilbrigšan hįtt eša žann hįtt sem sęrir ekki eša ógnar öšrum ķ manns nįnasta umhverfi.

Ķ öllum samskiptum er svo mikilvęgt aš finna lausnir ķ staš žess aš benda į blóraböggla og žessi tjįningarleiš kemur svo sannarlega ķ veg fyrir misskilning vegna mismunandi tślkana fólks į upplifun žess. Žaš er rķkt ķ manninum aš skiptast ķ hópa meš eša į móti einhverjum en žaš er verulega varasamt. Eins og sagt var ķ byrjun er upplifun fólks mismunandi og ef einhver er vondur viš hann Jón vin žinn aš hans eigin sögn er žaš ekkert endilega rétt hjį honum. Viš höfum sjaldnast allar forsendur til aš mynda okkur skošun. Žaš er ķ góšu lagi aš hlusta į fólk, sżna skilning og reyna aš leišbeina en meira ķ lagi varasamt aš mynda sér afstöšu žegar um orš žrišja ašila eiga ķ hlut. Of oft fara žį lķka sögusagnir į kreik sem enginn veit ķ raun hvort aš fótur sé fyrir. Žaš er nefnilega ķ ešli fólks aš fylla inn ķ eyšur til aš fį rökręna śtkomu. Talašu beint viš hann sem žś ert ósįttur viš. Ekki viš konuna hans eša fręnda hans, žeir hafa ekkert meš žetta aš gera.

Best er aš tala hreint śt um hlutina. Śtskżra og upplżsa žvķ žį getur ekki sį sem vill reyna aš dvelja ķ neikvęšni og leišindum haldiš žvķ įfram. Af hverju? Jś af žvķ žaš var talaš opiš śt um mįliš og hinir vita žvķ betur. Opinber samskipti skilja eftir miklu betri nišurstöšur og lausnir en engin samskipti eša samskipti ķ gegnum žrišja ašila, žaš er bara stašreynd. Til aš iška opin samskipti žarf samt aš byrja į sjįlfum sér og sinni eigin fjölskyldu. Mikilvęgast er aš kenna börnunum okkar žetta jįkvęša tjįningarform žvķ žaš hefur forvarnargildi.

Verum hrein og bein žaš er alltaf best og kemur ķ veg fyrir enn meiri vanda.


Umręša og įbyrgš!

Umręšan ķ fjölmišlum undanfariš hefur veriš aš mér finnst į mjög neikvęšum nótum undanfariš. Hver umfjöllunin į fętur annarri fjallar um aš reyna aš afhjśpa einhver mistök eša afglöp jafnvel ķ starfi sem og aš einblķna į aš finna einhvern sökudólg til aš skella skuldinni į. Žessi umręša dregur śr manni žrek og orku. 

Žessi fórnarlambsvęšing er aš mķnu mati aš verša svolķtiš žreytandi. Hvaš meš aš reyna aš fókusera į eitthvaš jįkvętt og uppbyggjandi? Žarf ekki žjóšin į žvķ aš halda? Myndi okkur ekki öllum lķša betur? Viš bśum ķ litlu samfélagi žar sem flest mįl sem koma upp ķ fjölmišlum snerta okkur į einhvern hįtt. Ég hef unniš ķ félagsžjónstu ķ 12 įr og ég veit aš žaš er mikiš af hörmulegum mįlum ķ gangi žarna śti en į sama tķma veit ég lķka aš žaš er frįbęrt fagfólk aš störfum ķ žessum mįlaflokkum sem reynir aš vinna lausnarmišaš og ašstoša fólk meš aš fį višeigandi mešferšir.

Žurfum viš aš taka upp öll žessi mįl til umręšu ķ fjölmišlum eša į samfélagsmišlum. Er žaš ekki annaš įfall fyrir fórnarlömbin? Ég held aš žaš virki ekki sem stušningur viš fórnarlömb glępa og ofbeldis, žvķ mišur. Meš žessu er ekki veriš aš meina aš žöggun eigi aš eiga sér staš, žaš er allt annar hlutur.

Erum viš komin į žann staš aš uppbyggileg umręša į varla séns ķ fjölmišlum af žvķ hśn selur ekki nógu mikiš? Hver ber įbyrgš į žvķ? Hvaša skilaboš erum viš aš senda til barnanna okkar? Viš berum aušvitaš öll įbyrgš į okkur sjįlfum en erum óneitanlega ķ žeirri ķ stöšu aš žurfa aš fylgja fjölmišlaumręšunni žvķ hśn er stżrandi ķ samfélaginu okkar. Žaš vęri óskastaša fyrir lķšan og heilsu okkar landsmanna aš umręšan fari aš verša ašeins uppbyggilegri en hśn er og žar liggur įbyrgš fjölmišla. Sišferšileg skylda mętti kalla žaš. Svo berum viš aušvitaš öll įbyrgš į okkar framlagi į samfélagsmišlunum. Žaš mętti kalla žetta samfélagslega įbyrgš. 

 


Eineltismįl barna

Umręša um eineltismįl barna eru tķš ķ fjölmišlum og ber nś į góma žegar skólarnir eru aš byrja aš nżju eftir sumarfrķ. Oftar en ekki snśast žęr umręšur um meint śrręšaleysi skólayfirvalda til žess aš taka į slķkum mįlum eša einhvers konar getuleysi til žess aš leysa žau. Skv. 13.gr. laga um grunnskóla nr. 91/2008 eru grunnskólar vinnustašur nemenda og ber žvķ skólayfirvöldum aš taka į eineltismįlum sem og öšrum sįlfélagslegum vandamįlum. Grunnskólaįrin eru mikilvęgur undirbśningur barna hvaš varšar félagslega žętti og samskiptafęrni. Flestir skólar eru meš eineltisstefnur og mį žvķ leiša lķkum aš žvķ aš žeir séu meš višbragšsįętlun komi einelti upp ķ skólanum. Nišurstöšur ķ rannsókn Hjördķsar Įrnadóttur įriš 2011 sżna aš flestir skólar séu vel ķ stakk bśnir aš taka į eineltismįlum en forvörnum sé įbótavant. Žaš er rétt aš įrétta žaš aš einelti er ofbeldi. Žetta į viš um hvort sem um er aš ręša einelti į milli barna eša fulloršinna.

Hins vegar er sį munur į einelti barna og fulloršinna aš börnin geta sér enga vörn veitt sjįlf og žurfa žvķ aš stóla į aš fulloršna fólkiš taki rétt į ofbeldismįli ķ žeirra garš og af heilindum og įbyrgš. Barnaverndarlögin fjalla ekki um einelti sem slķkt og koma žvķ oftast barnaverndarstarfsmenn ekki inn ķ eineltismįl nema aš annaš hvort žį gerandi eša žolandi ķ mįlinu sé skilgreint sem "opiš mįl" hjį barnaverndinni. Śr ofangreindri rannsókn kom fram aš félagsžjónustan komi ašeins inn ķ slķk mįl séu žau oršin of erfiš fyrir skólana aš vinna śr. Śrręšum er žvķ įbótavant og eru flestir foreldrar aš standa ķ aš verja börnin sķn hvaš žessi mįl snertir innan skólanna. Dęmi eru um aš fjölskyldur žurfi aš flytja burt śr sveitarfélagi til aš barniš žeirra njóti frišar. Er slķkt įsęttanlegt įriš 2015?

Börn hafa sömu mannréttindi og fulloršnir og eiga rétt į aš komiš sé fram viš žau af kurteisi og viršingu. Börn žurfa aš geta treyst į aš fulloršna fólkiš ašstoši žau, lķši žeim illa og virši lķšan žeirra. Fulloršnir bera žvķ įbyrgš į aš fį naušsynlega og fullnęgjandi fręšslu um ofbeldismįl af žessu tagi til aš geta leyst mįlin meš farsęlum hętti.

Aš sjįlfssögšu verša ekki allir foreldrar sįttir ķ eineltismįlum og flestir foreldrar vilja ekki trśa aš börnin žeirra leggi ķ einelti. Stašreyndin er hins vegar sś aš börn sem leggja ķ einelti eiga foreldra. Viš megum žvķ ekki fara ķ afneitun. Viš veršum aš horfast ķ augu viš mįliš hversu erfitt sem žaš er. Okkur ber skylda til aš leggja okkar af mörkum til śrlausnar. Viš erum fyrirmyndir barnanna okkar og žaš eru kennarar lķka. Hvaša skilaboš erum viš aš gefa börnum okkar ef viš stingum hausnum ķ sandinn? Hvaša skilaboš er skólakerfiš aš senda börnunum ef žeir geta ekki leyst mįlin? Er žaš lausn aš flytja śr sveitarfélaginu?

 

Sumir hafa sagt viš mig ķ starfi mķnu aš skólayfirvöld "leysi mįliš" meš žvķ aš lįta geranda og žolanda takast ķ hendur og "sęttast". Žaš er aušvitaš algjörlega óįsęttanlegt aš nį sįttum ķ ofbeldismįlum, žar sem annar ašilinn er meš "yfirburšastöšu" gagnvart hinum. Žetta į bęši viš um börn og fulloršna. Žaš eru til lausnir og bjargrįš ķ eineltismįlum, bęši hjį fulloršnum og börnum. Telji skólar sig ekki vera ķ stakk bśna til aš taka slķkum mįlum er best aš kalla til fagmenn sem vinna meš einelti barna. Einelti er alvarlegt mįl sem getur haft hręšilegar afleišingar. Jafnframt er mikilvęgt aš skólasamfélagiš vinni markvisst meš foreldrafélögum og Samtökum heimili og skóla til aš taka į žessum erfišu mįlum. Forvarnir eru hér lykilorš. Žaš eru įn efa allir sammįla um aš best sé aš byrgja brunninn įšur en barniš dettur žar ofan ķ.

Eflum fręšslu um einelti.


Žolendur geršir įbyrgir

Į įrum įšur žegar kona varš fyrir kynferšisofbeldi var tališ aš hśn hafi meš einhverjum hętti bošiš upp į žaš. Aš hśn hafi t.d. ögraš gerandanum meš hegšun sinni, śtliti eša klęšaburši. Žetta sama segja oft barnanķšinga, ž.e. žegar žeir réttlęta brot sitt gagnvart börnum. Dęmi um skżringu vęri aš barniš sjįlft hefši sżnt kynferšislega tilburši. Ķ mörgum rķkjum heims er žetta enn viš lżši og ķ sumum löndum er konum refsaš fyrir aš vera žolendur naušgunar. Žetta višhorf er sem betur fer į undanhaldi į Vesturlöndum. Hér į landi stingur žaš hins vegar ķ stśf aš žolendur annars konar ofbeldis, t.d. eineltis (į vinnustaš, ķ skóla eša į öšrum vettvangi), eru oft geršir įbyrgir fyrir ofbeldinu. Ķ dag logar allt į frétta- og samfélagsmišlum vegna frįsagna kvenna um kynferšisofbeldi. Konur neita aš žaga lengur og tala opinberlega um žessa erfišu lķfsreynslu. Žaš er frįbęr stašreynd hugašra ķslenskra kvenna sem neita aš bera harm sinn ķ hljóši.

Į sama tķma spyr undirrituš sig aš žvķ hvernig į žvķ standi aš viš erum ekki komin lengra ķ opinberun og umręšu į einelti, einkum og sér ķ lagi vinnustašaeinelti. Žolendur vinnustašaeineltis eru hikandi viš aš segja frį ofbeldinu sem žeir verša fyrir. Įstęšan er fyrst og fremst sś aš žaš rķkja enn fordómar ķ žjóšfélaginu. Ef žeir koma fram žį trśa žeim fįir og/eša žeir sjįlfir geršir įbyrgir fyrir eineltinu. Žetta į sérstaklega viš um hópelti (e. mobbing), ž.e. žį tegund ofbeldis žegar tveir eša fleiri einstaklingar veitast aš öšrum einstakingi. Ķ slķkum tilvikum eru vinnuveitendur oft žįtttakendur lķka, žar sem žeir įsaka žolandann fyrir ofbeldiš eša trśa ekki oršum hans. Žį falla rannsakendur ķ eineltismįlum, sįlfręšingar og lęknar oft ķ žį gryfju aš įsaka žolandann. Nįnar tiltekiš er višhorfiš oft aš žolandinn sé vandamįliš en ekki gerandinn. Undirrituš veit um nokkur slķk tilvik hér į landi. Slķk įlyktun er annaš įfall fyrir žolandann (į ensku talaš um re-victimization).

Algengt er aš gerendur vinnustašaeineltis gefi žolendum aš sök aš eiga erfitt andlega og jafnvel koma af staš sögum um aš viškomandi eigi viš gešręnan vanda aš strķša. Einnig er žaš oft boriš upp į žolendur aš eiga erfitt ķ einkalķfi. Ef um konur er aš ręša eru žęr stimplašar erfišar ķ samskiptum, klikkašar, frekar/stjórnsamar o.fl.

Raunin er sś aš žegar samskiptasaga margra žolanda er skošuš kemur oft ķ ljós aš hvorki fyrr né sķšar hafi viškomandi įtt ķ samskiptavanda į vinnustaš. Naušsynlegt er žegar eineltismįl eru skošuš aš kanna tvenns konar žętti, ž.e. žętti sem tengjast einstaklingum og žętti sem tengjast umhverfinu (t.d. stjórnun og menningu vinnustašar). Er žetta mikilvęgt ķ tvenns konar skilningi. Annars vegar til aš komast aš réttri nišurstöšu og hins vegar til aš fyrirbyggja frekara einelti į vinnustašnum.

Ef vanžekking śttektarašila eša annaš veldur žvķ aš rannsóknir leiša til rangra nišurstašna, žį er ekki skrķtiš aš žolendur stķgi ekki fram og leit sér hjįlpar. Bęši upplifa žeir vonleysi og ótta viš aš vera dęmdir. Skv. rannsóknum Workplace Bullying Institute(WBI 2013) kemur fram aš 47% žolanda telja aš fagmenn hafi ekki vitaš nógu mikiš um einelti til aš geta ašstošaš žį meš mešferš ķ kjölfariš. 70% fagfólks žyrfti skv. rannsókninni aš fį frekari fręšslu um įhrif stjórnunar og menningar į umhverfiš. Klķnķskir sįlfręšingar fókusera mest į aš eitthvaš sé aš ķ fari einstaklingsins sem til žeirra leitar (žolandans)og gera ekki rįš fyrir aš ašrir umhverfis žęttir ķ stjórnun hafi įhrif. Žetta er žekkt sem "the attribution error".

Eins og kerfiš virkar ķ dag į Ķslandi, žį er best fyrir žolendur aš žegja. Vandinn er meš öšrum oršum žaggašur nišur. Um leiš er óhętt aš fullyrša aš margir berjast viš vanlķšan į vinnustaš sem og ķ einkalķfi. Skilabošin ķ žessari grein eru žau aš žvķ fylgir mikil įbyrgš aš rannsaka einelti og aldrei įsęttanlegt aš gera einn einstakling (žolandann) įbyrgan fyrir vandanum. Žolendur vinnustašaeineltis eiga rétt į ašstoš og samžykki rétt einsog ašrir žolendur ofbeldis.

 

Höfundur er eigandi og rįšgjafi hjį Officium rįšgjöf ehf.


« Fyrri sķša

Höfundur

Hildur Jakobína Gísladóttir
Hildur Jakobína Gísladóttir

Vinnusálfræðingur og eigandi ráðgjafafyrirtækisins Officium ráðgjöf ehf. Hildur er með grunnmenntun í sálfræði, MBA gráðu frá Háskólanum í Reykjavík, stjórnendamarkþjálfi(Executive Coach) frá opna Háskolanum, Leadership Management International stjórnendaþjálfi og mastersgráðu í Vinnusálfræði frá London Metropolitan University og mastersnemi í klínískri sálfræði frá sama skóla.

Jślķ 2025

S M Ž M F F L
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31    

Nżjustu myndir

  • einstein-tongue-sticking-out
  • einstein-tongue-sticking-out
  • reiði karlinn
  • 5-ways-avoid-burnout/www.entrepreneurs.com

Af mbl.is

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband